چاققال ایله آسلان عاییله سی
گونلرین بیرینده بیر بؤیوک مئشه ده، بیرآسلان عاییله سی نین حؤکمو آلتیندا بیرچوخ حئیوان یاشاییردیلار. گوجلو وایگید اولدوغوندان عاییله باشقانی سئچیلمیش اولان قوجا آسلان عئین حالدا صداقت، عدالت و صمیمی لیک صیفتی ایله ده تانینیردی. بوقوجا آسلانین، تاختیندان باشقا قیرمیزی چیزگیسی یوخ ایدی. مئشه ده یاشایان بوتون حئیوانلار نه ائدرلرسه اتتسینلر، سؤزون تام معناسیندا اؤزگورایدیلر. او، هئچ بیرکیمسه یه انگل تؤرتمز، هله یاردیم دا ائدردی.
قوجا آسلانین بعضی عاغیللی وچوخ بیلمیش دوستلاری دا واریدی. بو یاخین دوستلاردان بیری بعضی حئیوانلارین گؤردوکلری ایشلردن چوخ درین شوبهه دویموش، واؤز نیگرانچلییغینی دؤنه دؤنه قوجا آسلانا بیلدیرمیشدی. اونا گؤره، سولطانین حیمایه سی آلتیندا گؤرولن بعضی ایشلرین سون آماجی اونون تاختینی دئویرمک ایدی.
مثلن مئشه ده یاشایان توپلوملاردان بیری اولان چاققال عاییله سی گئتدیکلری هر یئرده اؤز سویلاری نین ان اوستون سوی اولدوغونو دیله گتیریردیلر. البته کی آچیخجا “بیز آسلانلاردان اوستونوک” دییه بیلمزدیلر. آما، اویدورما ناغیللارلا چاققال سویونون تمیز و اسکی اولدوغونو وورغولاماق وایثباتلاماغا چالیشیردیلار. هریئرده بویوک بیرداش ویا اسکی بیرمزار تاپسایدیلار، اوزرینده چاققال رسمی چیزیردیلر.
بوحرکتلر سولطانین بیلگین دوستونو درین دوشونجه لره دالدیریردی. آما او هردفعه اؤز قایغیلارینی سولطانا سؤیله دیکده جاوابی ” قورخما دوستوم” ایدی.
سولطان گوجونه چوخ گووه نیردی. هم ده حئیوانلاری”بوش وارساییملاردان” دولایی یئرسیز اینجیتمک ایسته میردی. اونون دوشونجه سینه گؤره یالانچی، هر کسدن اؤنجه اؤزونو روسوای ائدیردی.
بیرگون ووردو سولطان خسته لندی. گئت گئده ال- آیاقدان دوشدو، اؤلوم گئرچگی ایله اوز اوزه قالدی. سولطان دونیادان کؤچمه میش، عاییله ده تاخت داواسی باشلاتدی. دوروم بئله اولونجا، قونشو اورمانلاردا اولان حاکیملر فورصتی غنیمت بیلیب قوجا آسلانین مئشه سینه سالدیردیلار. بیر باخدیلار، گؤردولر اؤزلری بو مئشه یه حؤکوم سوره بیلمیه جکلر. قالدیلار؛ نه یاپسینلار، نه ائتسینلر؟ دوشوندولر، داشیندیلار، آسلان عاییله سینی بیربیرینه قیردیرماق؛ اوطرفدن ده بیر تک حاضیرلیقلی اولان چاققال عاییله سینی دسته کلمه قراری آلدیلار. اونلار بئله لیکله هم اسکی دوشمندن اینتیقاملارینی آلیردیلار؛ هم ده مئشه نین وار یوخونو اؤز اللریله دئییل، بلکه چاققال عاییله سینین اللریله تالاییردیلار.
قونشو اورمانلیلارین پلانلاری ایسته دیکلری کیمی قاباغا گئتدی وآز زاماندا تامامیله یئرینه اوتوردو. عاییله سی نین بؤیوگو اولان قورو چاققال، مئشه نین یئنی سولطانی اولدو، و تاختا اوتوردو. هم اؤز عوقده لرینی بوشالتماق اوچون، هم ده اربابلارینین بویوروقلارینی یئرینه یئتیرسین دییه حئیوانلارین امگیندن یوزده دوقسان وئرگی آلدی.
دینه نین دیلینی کسدی، گؤره نین گؤزونو چیخاردی. او تاریخدن مئشه ده کیمسه جینقیرینی چیخارماغا قادیراولمادی.
اربابلارین قورو چاققال اوچون نئچه دنه ده چوخ اؤنملی تاپشیریغی واریدی. بیری؛ آسلان آدی مئشه ده قاداغان اولاجاق ایدی. بو تاپشیریق عئینن یئرینه یئتیریلدی. هم ده اونلار، بوتون حئیوانلارین آدینین آردینا بیرچاققال سؤزوده اکله ملییدیلر؛ آیی چاققال، مارال چاققال، تولکو چاققال، و… آما آسلان آدینی کؤکوندن یاساقلادیقلاری اوچون اونلارا آنجاق “حئیوان چاققال” دئییردیلر.
چاققاللارین ائله بیل بصیرتلری آچیلمیشدی. ایلک باشدان بو امیرلرین ندنینی تام آنلاماقدا گوجلوک چکن چاققالار، یاواش یاواش اربابلاریندان دا اؤنه کئچدیلر؛ و اونلارین عاغیل ائده بیلمه دیکلرینی ده کشف وایجرا ائتدیلر. مثلن قورو چاققالین امریله مئشه ده اولان بوتون آغاجلارین، وهرآغاجین دا بوتون بوداقلارینین اوزرینه، حتی بوتون حئیوانلارین یووالارینین دووارلارینا بئله، هم چؤل طرفدن، هم ده ایچ اوزدن یئنی سولطانین اؤزونون وعاییله سینین رسیملری چیزیلدی. بیرده، قارداش ساواشلاریندان قورتاریب قالمیش اولان تک آسلانی هئچ بیر زامان باش قالدیرانما ماق اوزره کیچیمسه مک وتحقیر ائتمک گرکیردی. اونا گؤره، تک آسلان هرگون سحر تئزدن قورو چاققالین ائوینه گئدیب اونو بوینونون کؤکونه آلیب بوتون مئشه نی دولاندیریب، حؤکومت ساراییندا کی تاختینین اوزرینه اوتوردوب، آخشاملاردا اورادان قالدیریب تا ائوینین ایچینه قدره آپاراجاق ایدی. بو قانون دا اوزون ایللر بویو تام تاپشیریلدیغی کیمی اویقولاندی.
بعضن چاققال عاییله سینین ضعیفله دیگی زامانلار دا اولدو. مثلن بیرطبیعی بلادان او عاییله نین عوضولرینین بیرچوخو قیریلدیلار. بعضن قونشو اورمانداکی حاکیملرین باشی باشقالارلا ساواشا قاریشدیغینا گؤره دیش حیمایه دن یوخسون قالدیلار. بعضن ده مئشه ده باشقا حئیوانلار توپلومو طرفیندن باش قالدیرمالار مئیدانا گلدی. آما تک آسلان آرتیق کیچیمسنمگه آلیشمیش واؤیرنمیش ایدی. او بو کئچن ایللر بویو ائولنمیش و قالابالیق بیر عاییلیه ده صاحیب اولموشدو. زامان- زامان عاییله نین ایچیندن اونون بو داورانیشینا ائعتیراضلار دا اولوردو. او ایسه سولطا نین ضعیف دوروما دوشدوگونه گؤره اونا آجیدیغینی ایره لی سوروردو. هم ده اونا گؤره “قانون پوزماق آسلانلارا یاراشماز”میش. آما دوغروسون ایسته سه نیز، تک آسلان یئنی گلن نسیله بو ایشی کؤنوللو اولاراق گؤردوگونو ومجبور اولمادیغینی ایما ائتمک ایسته ییردی.
آسلان عاییله سی نین ایچینده کی ائعتیراض سسلری گئت گئده یوکسلمگه باشلادی عاییله نین غئیرتلی بالالاری بو دوروما قاتلانا بیلمیردیلر. اونا گؤره ده بیر قروپ آسلانلاردان توپلانیب و ائعتیراض اوچون سولطانین سارایینا گئتدیلر. قروپون تمثیلچیسی سولطانین اؤنونه چیخیب عریضه سینی اوخوماغا باشلادی:
” اوزون ایللر بویودور بیزیم دده میز سحر- آخشام سیزی ائوینیزین ایچیندن تا سارایدا کی تاختینیزین اوزرینه قدر، اورادان دا تکرار، تا ائوینیزین ایچینه قدر بوتون مئشه نی دولاندیراراق آپاریر. دده میزین بوینو سیزی داشیماقدان پینه باغلاییب یارا اولموش. بودوروم دؤزولمزدیر”.
قونشو اورماندا سولطانلیق رئژیمی دئوریلیب، وبوتون حئیوانلار اؤز اؤزگوزلوکلرینه قاووشموشدولار. بونا گوره ده آرتیق چاققاللاری دسته کلیه جک هئچ بیر خاریجی گوجون اولمادیغی اوچون قورو چاققال چوخ زور دورمدا قالمیشدی. تام بونا گؤره ده سولطان گوجه دئییل، عاغیلا دایانمالییدی. بیر آن فیکره دالدی… “عجبا نئیلمه مک لازیم؟” بیردن باشینی قالدیریب دوداقلارینی اسدیره رک تک آسلانی یانینا چاغیریب.، اونون بوینونا باخار باخماز هونکورتو ایله آغلاماغا باشلادی. یانینداکیلاری پرپیله ییب اونلارا درحال یاغ آلیب تک آسلانین بوینونا سورتمه لرینی امر ائتدی. اوندان دا سونرا عریضه نی اوخویانین، سولطانا قارشی گلدیگینه گؤره اعدام حؤکمونو ائعلان ائتدی. آما عاییله نین ایچینده سولطانین نه قدر سئویملی وقایغی چکن اولدوغونو بیر چوخ آسلان سؤیله ییردی.
بو دوروم بیر سوره ده بوسایاق سوردو. آنجاق یاواش یاواش یئنه ده ائعتیراض پیچیلتیلاری سسلنمگه باشلاندی. بیرگون داها، بیر قروپ، سولطانین سارایینا گئدیب ائعتیراضلارینی اونا دویورماق ایسته دیلر. یئنه ده عاییله نین ان غئیرتلیسی اؤنه کئچیب و عریضه نی اوخودو:
” اوزون ایللر بویودور بیزیم دده میز سحر- آخشام سیزی ائوینیزین ایچیندن تا سارایداکی تاختینیزین اوزرینه قدر اورادان دا تکرار، تا ائوینیزین ایچینه قدر بوتون اورمانی دولاندیراراق بوینوندا آپاریر. بو دوروم دؤزولمزدیر”.
ضعیف دورومدا اولان سولطان، یئنه ده دوشونمگه باشلادی. سونرا دا باشینی قالدیریب ” گئدین، سونرا قراریمی سیزه بیلدیررم” دئدی. ائعتیراض مکتوبونو اوخویانین اعدام قرارینی دا همن وئرمگی اونوتمادی.
بیر نئچه گون سونرا قورو چاققال سولطانین قراری گلدی:
“صاباحدان تک حئیوان چاققال، سولطانی ائوینین ایچیندن بوینونا میندیریب، اورمانی دولاندیرمادان تاختینا گتیریب وتکرار ائوینین ایچینه قدر آپاراجاق”.
آسلان عاییله سیندن بعضیلری سولطانین بوقرارینا سیجاق باخیردیلار.
دوروم یئنه ده بوسایاق سورور. آنجاق بیر گون گلیر. قورو چاققال دونیاسینی دئییشیر. اونون یئرینه، اوغلو اولمادیغی اوچون قیزی کور چاققال تاختا چیخیر. آما قیز دا عئینن آتاسی کیمی عدالتسیز حؤکومونو سوردورور و سحر- آخشام تک آسلانین بوینوندا سارایا گئدیر وائوینه دؤنور.
بیرسوره سونرا آسلان عاییله سینین غئیرتی جوشور.” نئجه یانی؟! بو کور قیز دا بیزه بوی مو دییه جک؟” دییه توپلانیب ائعتیراضا گئدیرلر. عریضه چی قاباغا کئچیر:
” اؤزون ایللر بویودور بیزیم دده میز سحر- آخشام سیزی ائوینیزین ایچیندن تا سارایداکی تاختینیزین اوزرینه قدر بوینوندا آپاریر و تکرار، گئری قایتاریر. بودوروم دؤزولمزدیر”.
کور چاققالین یادینا آتاسی دوشور.”عریضه نی اوخویاندان ساوای هامی گئتسین، قراریمی گؤزله سین” دئییر.
بیر نئچه گون سونرا قرار چیخیر:
“صاباحدان تک حئیوان چاققال، کورچاققال سولطانی ائوین قاپیسیندان تا سارایین قاپیسینا قدر بوینوندا آپاراجاق؛ و ائله جه ده آخشاملار گئری قایتاراجاق”.
آسلانلار عاییله سینین ایچینده، بو قراری اولوملو قارشیلایانلار هله ده واریدی.
آنجاق مئشه ده ائعتیراضلار گئت- گئده یایقینلاشیردی. باشقا حئیوان توپلوملاری دا چاققال عاییله سی نین ائتدیکلری ظولوملره قاتلانماق ایسته میردیلر. هامی، آسلان عاییله سینین قاپیسینا توپلانیب اونلاردان چاققاللار حؤکومتینی دئویرمه لرینی ایسته ییردیلر. بونا گؤره ده، حؤکومتین اویقولادیغی عدالتسیزلیکلردن بیر اوزون سیاهه حاضیرلاییب و بوتون مئشه ده یاییردیلار.
آسلان عاییله سی آرتیق اؤزونو بیر تاریخی سوروملولوق قارشی سیندا گؤروردو. عاییله ایچینده توپلانیب، قرار آلیب، همن حرکته کئچدیلر. بیر نئچه ساعاتین ایچینده کور چاققالی دئویریب ایقتیداری اله کئچیردیلر. آما، اونلار بودفعه توپلو اؤزوئری وفداکارلیغی دوشونوردولر. اونا گؤره ده اؤز عاییله لریندن اؤتورو حرکته کئچمه دیکلرینی ایثباتلاماق اوچون کور چاققالین عم اوغلوسو چولاق چاققالی ایش باشینا گتیردیلر. آما سیز منه سورارسانیز، بونون دا آدی اؤزوئری دئییلدی. اونلار غورورلاریندان گؤروردولر بو ایشی. ایندیه قدر بئجریکسیزلیکدن و قورخاقلیقدان بوقدر عدالتسیزلیگه قاتلانمادیقلارینی گؤسترمک اوچون گؤردولر بوایشی .
هر حالدا یئنی کیرال ایش باشینا گلدی. آما مئشه لیلرین هامیسی آسلان عاییله سی نین بو توهاف وغریبه ایشلریندن دالقین، گرگین، وکدرلی ایدیلر. اونلارین منطیقلرینی آنلامیش دئییلدیلر. وئریلن قراری قبول ائدنمیر، آما رد ائتمه گوجونه ده صاحیب دئییلدیلر حئیوانلار. اونلار حسرتله قونشو اورمانی دوشونوردولر. هامی اوزگون بیر حالدا وئریله جک یئنی قراری گؤزله ییردیلر؛
– بلکه یئنی قراردا تک آسلان، چولاق چاققالی آرتیق بوینوندا داشیماز!!! آخی بو چولاق سولطانین کی بویوندا داشینماغا داها چوخ ائحتیاجی وار….
– بلکه مالیمیزین یاریسینی اؤزوموزه بوراخدی بو یئنی سولطان…
– بلکه حئیوانلار آرتیق، ساده جه اؤز آدلاری ایله چاغیریلدیلار…
– بلکه آسلانلاری دا اؤز آدلاریلا سسلیه بیلدیک بوندان سونرا…
– بلکه ان آزی یووامیزین ایچیندن سیلینر چاققالارین رسمی…
– بلکه ده بوتون اورماندان!!!…
– بلکه آرتیق، ائعتیراض ائتمک مومکون اولدو…
– بلکه ده هئچ ائعتیراضا گرک قالمادی!!!…
گئجیکمه ایله ده اولسا، ایقتیدارلارینی گرکدیگی قدر برکیدندن سونرا، چاققاللار سارایی طرفیندن بیر بیلدیریش یایینلاندی:
“مئشه میزین سایقین، آیدین، قدیربیلن، شرفلی و تایسیز وطنداشلاری؛ کیراللار کیرالی اولان یئنی سولطانیمیز گؤستردیگینیز جسارتلی، جومرت، آغیللی و دوزگون حرکتینیزدن دولایی سیزه شاهانه تشککورلرینی بیلدیریر، سون درجه آلچاق کؤنوللو، و خالق سئور اولدوقلاری اوچون باشقا سولطانلار کیمی اؤزلرینه اؤزگو یئنی قانون چیخارماغی هله لیک گرکلی گؤرمورلر. ساده و ساده جه خالقین سعادت، و موتلولوغونو دوشونن موستثنا سولطانیمیز چاققاللار سولاله سینین قوروجوسو اولان قورو چاققالین قانونلارینی یئترلی، و عئینن کئچرلی ائعلان ائدیر، و دیه رلی واقتلارینی سیزین سعادتلی یاشامینیزا حصر ائتمک ایسته ییر. بئله لیکله تایسیز چولاق چاققال سولطان طرفیندن یالنیز بیر تک یئنی قرار چیخماقدادیر:
شرورلوق، و عوصیانچیلیقلا تانینان حئیوان چاققاللارین ائولنمه حاققی بو تاریخدن قالدیریلمیشدیر. یاشاسین تایسیز چولاق چاققال سولطان “.
س. داغلی 15.5.85
